Galego Español
Prevención > Fundamentos >

Referencias

Niveis de actuación

Ámbitos de actuación

Obxectivos do PLDA

A PREVENCIÓN DO CONSUMO DE DROGAS é o ámbito clave sobre o que se apoia a Estratexia nacional sobre drogas 2009-2016, así como o Plan de Trastornos Adictivos de Galicia 2011-2016. A prevención é a ferramenta básica para evitar ou retrasar o inicio no consumo de drogas.
 
A nivel xeral podemos considerar que os obxectivos fundamentais da prevención son:
  • Promover unha conciencia social sobre a importancia dos problemas, os danos e os costes persoales e sociais relacionados coas drogas.
  • Potenciar o desevolvemento integral das persoas.
  • Fomentar as capacidades e habilidades persoais que faciliten actitudes e comportamentos de rechazo ante a oferta de drogas.
  • Reducir a idade de inicio no consumo de drogas.
  • Ofrecer alternativas de vida e lecer saudables.
 
 

Obxectivo xeral nº 1. Reducir a prevalencia dos consumos de bebidas alcohólicas, tabaco e drogas ilegais.
Obxectivos específicos
  • 1.1. Incrementar a percepción do risco asociado ao consumo de alcohol, tabaco e drogas ilegais entre o conxunto da poboación galega, en especial entre os mozos e adolescentes.
  • 1.2. Reducir a aceptación social do alcohol, tabaco, cánnabis e as drogas psicoestimulantes e aumentar a conciencia social sobre a importancia dos problemas e danos provocados polas drogas.
  • 1.3. Atrasar a idade de inicio no consumo das distintas drogas por parte dos adolescentes.
  • 1.4. Reducir a prevalencia de bebedores de risco.
  • 1.5. Reducir a prevalencia de fumadores diarios entre os adolescentes e mozos.
  • 1.6. Promover o desenvolvemento de programas de prevención baseados na evidencia científica.
  • 1.7. Ampliar a cobertura dos programas de prevención no ámbito educativo, incorporando actuacións dirixidas aos estudantes de maior idade.
  • 1.8. Mellorar a cobertura e implementación dos programas de prevención universal e selectiva do consumo de drogas nos centros educativos.
  • 1.9. Desenvolver entre os alumnos de educación infantil, primaria, secundaria e post-obrigatoria habilidades persoais e sociais e promover hábitos saudables que contribúan a evitar o consumo de drogas.
  • 1.10. Potenciar o papel do profesorado na detección precoz dos consumos de drogas e outros comportamentos de risco realizados polos alumnos.
  • 1.11. Impulsar o desenvolvemento de programas de prevención familiar de carácter universal e selectivo, que capaciten os pais para abordar a prevención dos consumos de drogas nos seus fillos e fillas.
  • 1.12. Fomentar entre os mozos o desenvolvemento de actividades de ocio saudables, alternativas ao consumo de drogas.
  • 1.13. Informar e sensibilizar a poboación adolescente e xuvenil nos lugares de ocio nocturno e recreativo sobre os riscos asociados ao consumo de drogas.
  • 1.14. Favorecer a implementación de programas de prevención de condutas aditivas no ámbito laboral.
  • 1.15. Incorporar de maneira transversal a perspectiva de xénero en todos os programas preventivos promovidos ou financiados pola Xunta de Galicia.

Obxectivo xeral nº 2. Intensificar os mecanismos de regulación e control sobre a promoción e venda de bebidas alcohólicas e tabaco a menores.
Obxectivos específicos
  • 2.1. Promover desenvolvementos lexislativos e administrativos que impidan o acceso dos menores de idade ao alcohol e ao tabaco.
  • 2.2. Reforzar os sistemas de inspección e sanción para garantir o cumprimento da lexislación vixente en materia de publicidade, promoción, venda e consumo de bebidas alcohólicas e tabaco.
  • 2.3. Implicar as empresas e os profesionais da hostalaría, o comercio e o ocio nocturno no cumprimento da normativa reguladora da venda e o consumo de bebidas alcohólicas e tabaco a menores de idade.

Obxectivo xeral nº 3. Reducir a prevalencia das adiccións sociais e condutas relacionadas.
Obxectivos específicos
  • 3.1. Fomentar o recoñecemento da adicción ao xogo por parte de quen a padece e o seu contorno familiar.
  • 3.2. Sensibilizar a sociedade dos riscos que entraña o uso inadecuado das novas tecnoloxías da información e a comunicación, propiciando un uso controlado destas. 

As LIÑAS ESTRATÉXICAS que recolle o Plan de Trastornos Adictivos de Galicia 2011-2016 con relación á prevención son:
 
  

 Resolución de 2 de febrero de 2009, de la Delegación del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas, por la que se publica el Acuerdo de Consejo de Ministros por el que se aprueba la Estrategia Nacional sobre Drogas 2009-2016
 
5. Ámbitos de actuación
 
5.1 Redución da demanda
A redución da demanda comprende desde a promoción da saúde ata as estratexias de prevención do consumo e problemas asociados, pasando pola diminución de riscos e redución de danos e a asistencia e inserción social
 
5.1.1 Prevención
A prevención do consumo proponse, en primeiro lugar, promover unha conciencia social sobre a importancia dos problemas, os danos e os custos persoais e sociais relacionados coas drogas, sobre a posibilidade real de evitalos, e sobre a importancia de que a sociedade no seu conxunto, sexa parte activa na súa solución.
En segundo lugar, aumentar as capacidades e habilidades persoais de resistencia á oferta de drogas e aos determinantes dos comportamentos problemáticos relacionados coas mesmas, é dicir, promover o desenvolvemento de recursos propios que faciliten as actitudes e as condutas de rexeitamento, que serán distintas segundo o tipo de droga e o ámbito e nivel da intervención.
E, en terceiro lugar, conseguir atrasar a idade de inicio do contacto coas drogas, dado que ademais de acurtar o tempo potencial de exposición, canto maior é a idade das persoas que entran en contacto coas drogas, menor é a probabilidade de desenvolver problemas de adicción e de padecer outro tipo de consecuencias indesexables.
É preciso diferenciar e considerar separadamente os obxectivos e as actuacións dirixidos ao «consumo habitual» e ao «consumo ocasional», non porque un teña maior importancia que o outro, que a ten, senón porque as circunstancias que os rodean adoitan ser distintas e, por tanto, tamén a súa abordaxe.
Tamén hai que ter en conta que, aínda cando o propósito sexa o mesmo e algunhas intervencións, basicamente educativas e informativas, poidan compartirse, as circunstancias que afectan á exposición e ao consumo de drogas legais, medicamentos e sustancias eventualmente adictivas de fácil acceso, son diferentes que as correspondentes ás drogas ilegais.
 
A prevención do consumo é o ámbito crave sobre o que se apoia a nova Estratexia 2009-2016. Neste sentido, e como xa se apuntou anteriormente, resulta fundamental ter presente os seguintes aspectos estratéxicos:
  • Fortalecer e ampliar o desenvolvemento e aplicación de políticas e programas de protección e control, prestando especial atención a aquelas persoas e grupos poboacionais expostos a un maior número de factores de risco e, por tanto, particularmente susceptibles a desenvolver problemas en relación coas drogas.
  • Profundar na adopción de medidas políticas, programas e actuacións con base na evidencia científica.
  • Fomentar a cultura da avaliación dos programas entre os profesionais do sector, propoñendo e apoiando aos Plans Autonómicos no desenvolvemento de procesos de xestión baseados nos resultados das avaliacións.
  • Impulsar a investigación e a transferencia de tecnoloxía de relevancia.
 
Estes aspectos estratéxicos deben estar presentes á hora de actuar nos distintos sectores de poboación. Así mesmo, os programas e as actuacións preventivas deberán ter en conta unha serie de contextos ou elementos que son claves a fin de obter os mellores resultados.
 
Poboacións diana:
 
a) A sociedade no seu conxunto:
Aínda que a sociedade española, non pode considerarse un «sector» sobre o que actuar, a implicación da cidadanía en xeral, pode promoverse de distintas formas:
Reforzando a participación da sociedade civil a través do movemento asociativo e das entidades sociais.
Fomentando os valores culturais que incrementen a autonomía e a responsabilidade persoal e familiar, así como os factores de protección en xeral, as habilidades de xestión familiar e as habilidades sociais e para a vida en particular.
Mantendo accións informativas sustentables a longo prazo, canalizadas a través dos medios de comunicación social, baseadas na evidencia científica e que potencien a transferencia de coñecementos dos expertos á sociedade no seu conxunto, mediante unha linguaxe clara e comprensible.
Promovendo a utilización por parte das entidades públicas e privadas, e das persoas individualmente, dos recursos documentais e informativos existentes e das novas tecnoloxías de información (Internet, etc.) que supuxeron un cambio cuantitativo e cualitativo decisivo na transmisión do coñecemento científico.
 
b) A familia:
A familia segue constituíndo o núcleo máis importante de socialización, a pesar dos acelerados cambios sociolóxicos que se produciron durante as últimas décadas e que supuxeron unha transformación da súa estrutura. É, ademais, unha das referencias máis sólidas para os adolescentes que, en xeral, considérana, xunto cos amigos, entre os ámbitos máis importantes da súa vida.
De acordo con iso, deben facilitarse as actuacións que impliquen unha mellora das competencias educativas e de xestión familiar, así como aquelas que faciliten o incremento da cohesión familiar e reforcen a resistencia de todo o núcleo familiar, especialmente dos membros máis novos, á exposición e o consumo.
Debe promoverse, así mesmo, o desenvolvemento transversal da participación social das familias, potenciar as redes informais existentes entre estas, así como reforzar e facilitar ao máximo a participación familiar nos centros educativos.
A información e os programas e actividades a desenvolver adaptaranse ás circunstancias e condicións culturais e sociais dos diversos tipos de familia.

c) Poboación infantil, adolescentes e novas:
Trátase de sectores da poboación que por diversas razóns (situación na etapa de desenvolvemento cara á madurez, especial vulnerabilidade aos estímulos cara ao consumismo en xeral, curiosidade ante as novidades, etcétera), poden verse afectado en maior medida en relación co uso de drogas.
Doutro lado, cabe sinalar que son os adolescentes e os mozos quen máis participan nos denominados «consumos recreativos» de drogas como o cannabis ou o alcol e, en menor medida, a cocaína. É imprescindible contar con eles, tanto á hora de aplicar as actuacións preventivas, como mesmo no deseño e elaboración das mesmas.

d) A comunidade educativa:
A comunidade educativa, na súa acepción máis ampla, constitúe, xunto á familia, a instancia máis importante para a socialización das persoas. Para optimizar os resultados da educación sobre drogas é imprescindible, tanto a implicación dos tres elementos que constitúen a comunidade educativa (alumnado, familias e profesorado), como a adecuada coordinación entre os mesmos e cos recursos sociais e sanitarios existentes no territorio local.
Por tanto, será necesario conseguir un alto grao de interrelación entre as actuacións que leven a cabo desde os ámbitos social, sanitario e educativo, así como buscar e facilitar ao máximo a colaboración e complicidade das Asociacións de Nais e Pais de Alumnos e do persoal docente, para a potenciación da educación en valores e na promoción e educación para a saúde en xeral

e) A poboación laboral:
A poboación laboral inclúe a unha capa moi ampla da sociedade (poboación activa) e posúe unhas características comúns: estruturación social, espacial, temporal, recursos humanos, técnicos e económicos. Estas características non só facilitan e favorecen a intervención preventiva senón que, ademais, contribúen de forma moi positiva a alcanzar obxectivos preventivos, tanto no seu propio medio como no conxunto da comunidade, ademais de facilitar a integración social.
As actividades desenvolvidas con poboación laboral han de rexerse polo enfoque de saúde integral que propugna o Plan Nacional sobre Drogas e deben contemplarse incardinadas como parte do desenvolvemento da Lei de Prevención de Riscos Laborais.
A abordaxe da prevención do consumo de drogas no ámbito laboral require de estratexias e actuacións específicas nas que son necesarias a implicación tanto das empresas como dos traballadores e os seus representantes (sindicatos), conxuntamente cos servizos de prevención de riscos laborais. Neste sentido, considérase moi importante o papel que deben desenvolver as Comisións para a Prevención e o Tratamento das Drogodependencias no Ámbito Laboral, tanto na súa acepción estatal como autonómica.
En relación con este apartado, convén referirse ao que se coñece como Responsabilidade Social Corporativa ou Responsabilidade Social da Empresa. Con ela alúdese ao conxunto de obrigacións e compromisos, legais e éticos, tanto nacionais como internacionais, que se derivan do impacto que a actividade das empresas producen nos ámbitos social, laboral, ambiental e dos dereitos humanos. No tema das drogodependencias, as actuacións das empresas, xunto cos sindicatos e as Ong poden ser decisivas á hora de facilitar a integración laboral dos drogodependentes, o investimento en proxectos solidarios e o voluntariado dos seus empregados.
Tamén convén referirse ás accións que as Administracións Públicas, sempre que empregan a un elevado número de persoas, están a desenvolver e van seguir facéndoo sobre a base da preocupación pola saúde e o benestar dos empregados públicos, xa sexa no marco de programas de responsabilidade social, como extensión dos programas de prevención de riscos laborais, ou como programas específicos de promoción da saúde no traballo..

f) Os colectivos en situación de especial vulnerabilidade:
Nos apartados anteriores faise referencia a sectores de poboación identificados cun criterio xeneralista ou universal, é dicir, sen ter en conta a súa potencial exposición a factores de risco específicos (sociedade xeral, familias, poboación adolescente e xuvenil, etc). Con todo, esta Estratexia considera imprescindible ter en conta a determinados colectivos que, por diversas razóns, atópanse nunha situación de especial vulnerabilidade, tanto no que se refire á súa inserción na sociedade, como, dunha forma máis concreta, no que esa situación puidese afectarlles na súa relación co consumo de drogas.
Entre estes colectivos cabe sinalar poboacións inmigrantes, minorías étnicas ou culturais, así como a poboación con problemas de saúde mental, xurídico-penais e, en xeral, aqueles colectivos con especiais dificultades económicas, sociais, familiares ou persoais, entre os que hai que mencionar aos fillos dos propios consumidores de drogas e aos menores internados en centros de protección ou reforma.
O papel da poboación inmigrante na sociedade española é cada vez máis relevante. Non só é o grupo de poboación que máis aumenta, cun índice de natalidade maior, senón que a súa participación en diversos sectores e segmentos da nosa economía e sociedade é crecente, impulsando tamén cambios socioculturais. É preciso sinalar a necesidade de diferenciar diversos colectivos dentro da poboación inmigrante, así como a de conseguir a implicación destes mesmos colectivos no deseño e desenvolvemento das políticas de prevención.
En ningún caso é lexítimo xeneralizar, e atribuír a esta poboación unha incidencia maior de problemas relacionados coas drogas á da poboación española no seu conxunto, tanto no que se refire ao tráfico, como en relación co consumo de drogas, pero si pode ocorrer que, nalgunhas circunstancias, as drogodependencias ou outros problemas relacionados coas drogas poidan afectar, con características propias, a algúns sectores de poboación inmigrante.
Na actualidade, é posible identificar unha serie de condicións persoais e sociais que incrementan a vulnerabilidade cara ao consumo de drogas; a maioría delas relaciónanse con outras condutas problemáticas tales como o fracaso escolar, os problemas coa xustiza, os embarazos non desexados en adolescentes, as condutas de risco para a saúde, ou o comportamento violento, porque na raíz de todas estas condutas pódense atopar procesos comúns.
As condutas de risco e, dentro delas, o abuso de drogas, son procesos que adoitan ir conformándose ao longo do desenvolvemento do individuo, ás veces desde as primeiras etapas, a través de fracasos nos procesos de integración social.
Os colectivos en situación de marxinación social foron e son un dos segmentos poboacionais máis castigados polas drogodependencias. Se a isto sumamos o feito de que se observa un maior risco de que poida producirse algún tipo de implicación na distribución de drogas polo miúdo e de que, en moitas ocasións, a persoas destes colectivos relaciónaselles coa delincuencia, comprenderase que debe seguir sendo unha das poboacións coas que é preciso intensificar o traballo en todas as facetas da intervención en drogodependencias.
 
Contextos de actuación:
 
Como complemento ao carácter global e transversal que caracteriza ás políticas sobre drogas, é necesario contar tamén cunha serie de elementos e contornas cun claro potencial preventivo. Neste sentido, e para obter unha adecuada eficacia na prevención do consumo, é imprescindible contar coa implicación de sectores sociais que cumpren funcións crave de mediación, así como coa cooperación dos profesionais que traballan neles.
Neste punto, hai que destacar fundamentalmente o protagonismo dos medios de comunicación, dos sistemas sanitario e social, do sector económico vinculado á oferta de opcións de lecer, así como dos axentes de seguridade viaria e cidadá. Isto non significa que haxa que obviar outros contextos relevantes para a prevención, como o educativo, o laboral ou o comunitario nos que vén traballando de maneira intensa desde hai anos, senón que é necesario reforzar o traballo naqueles contextos que recibiron unha menor atención.
 
a) Medios de comunicación:
Na sociedade actual, o papel dos medios de comunicación é clave á hora de contribuír á creación de estados de opinión, así como á formación da cidadanía para adquirir unha visión informada sobre os principais temas que afectan á sociedade e sobre os factores que os determinan. Por iso, non só é necesario atender ao contido da información difundida, senón ás mensaxes máis ou menos explícitas que contén dita información.
É conveniente potenciar o desenvolvemento do traballo conxunto entre os responsables do Plan Nacional Sobre Drogas e os profesionais e representantes cualificados dos medios de comunicación para acordar unha serie de recomendacións sobre a abordaxe informativa dos temas relacionados coas drogas, os seus condicionantes, o seu impacto e a evidencia de efectividade das distintas opcións preventivas e asistenciais.
Existen precedentes que poden facilitar esta tarefa, entre os cales merece a pena destacar «O decálogo xeral para xornalistas» (elaborado no marco do Foro «A Sociedade ante as Drogas»).
O decálogo expón, entre outras recomendacións, a necesidade de que, en relación coas drogodependencias, os medios de comunicación refíranse aos usos de drogas de forma que quede explicito que existen distintos tipos de «consumos» (esporádico, problemático, adicción, policonsumo, etc.) e distintas formas de relación coas drogas, evítese tanto a banalización do consumo experimental como o sensacionalismo, equilíbrese a atención entre drogas legais e ilegais e restrínxase a promoción e publicidade de todo tipo de sustancias tóxicas adictivas.
Neste tipo de documentos sinálase, ademais, a necesidade de dispoñer, facilitar e promover unha adecuada formación para incrementar a competencia de xornalistas e profesionais dos medios de comunicación en xeral.
Un aspecto importante a considerar é o establecemento de proxectos de colaboración entre profesionais do sector preventivo e realizadores de audiovisuais para a produción de espazos de ficción a emitir nas canles televisivas, coidando que o tratamento que se faga das drogas nos mesmos non teña un carácter contrapreventivo..
 
b) Sistemas educativo sanitario e social:
Para lograr os obxectivos da prevención hai que contar coa implicación do sistema educativo, dos servizos sociais e sanitarios e, especialmente, do conxunto de profesionais que participan na prestación dos devanditos servizos no ámbito da atención primaria. A súa contribución en tarefas de educación, información e formación aos distintos grupos de poboación cos que traballan cotidianamente é imprescindible.
Neste contexto cabe sinalar a necesidade da implicación das oficinas de farmacia, que deben desenvolver unha función insubstituíble na adecuada dispensación de medicamentos psicoactivos, en relación coa comunidade onde se atopan situadas.
 
c) Industria do lecer e do entretemento:
A oferta comercial de opcións de ocupación do lecer e o tempo libre converteuse nunha das industrias máis potentes das sociedades desenvolvidas. Para moitos grupos, especialmente os comprendidos en idades máis novas, o lecer en xeral e, señaladamente, o lecer nocturno, non só se produce maioritariamente asociado ao consumo abusivo de alcol e outras drogas senón que, ademais, entre quen practica estes estilos de vida, obsérvase unha baixa percepción do risco asociado aos consumos.
A fin de incrementar a percepción do risco, así como promover a adopción de opcións persoais e grupales encamiñadas a diminuír os riscos e reducir os danos derivados dos consumos en contextos recreativos, é fundamental que as Administracións públicas promovan a implicación dos empresarios e outros axentes económicos, relacionados co sector recreativo, así como a formación necesaria do persoal laboral que traballa no devandito sector económico.
 
d) Seguridade viaria e cidadá:
As Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, así como aqueloutros que traballan nos ámbitos territoriais autonómico e local, tamén teñen unha función preventiva importante, tanto no traballo de velar polo cumprimento do marco legal existente en aspectos de protección, regulación e control, como no de contribuír a difundir as regulacións existentes e as razóns de convivencia democrática e de protección da saúde que as sustentan.
De feito, os estamentos responsables da seguridade viaria e cidadá xa desenvolven actividades que inciden dun modo especial no campo da prevención. Por iso, tanto desde os órganos centrais da Administración Xeral do Estado (e moi especialmente desde a Delegación do Goberno para o Plan Nacional sobre Drogas) como desde os Plans Autonómicos, potenciaranse os recursos e oportunidades de formación no campo preventivo, así como as canles de coordinación e comunicación coas Forzas e Corpos de Seguridade do Estado para actuacións deste tipo. De igual modo, desde os Plans Locais débense levar a cabo iniciativas no mesmo sentido.

5.1.2 Diminución do risco e redución do dano
 
5.1.3 Asistencia e integración social
 
 voltar
  • Calle Quintela 31 | 36009 Vigo
  • Telefono: 986 276 008 | email: plda@vigo.org
  • Horario: de 8:00 a 15:00 horas.
Aviso Legal | Cookies | Créditos